W końcu XII i w XIII w. na Pomorzu Gdańskim zrealizowano kilka fundacji klasztorów zakonów mniszych, które dysponowały stosunkowo dużym uposażeniem ziemskim. Wśród nich były opactwa cystersów w Oliwie (fundacja około 1188 r.) i Pogódkach (1258 r., w 1276 r. przeniesieni do Pelplina), a także podporządkowana klasztorowi w Oliwie placówka cysterek w Żarnowcu (powstała przed 1257 r.). Dobra wiejskie posiadały tu również norbertanki w Żukowie (1209 r.), a także zakon rycerski joannitów (1198 r. tereny wokół Lubiszewa, Skarszew i Starogardu). Znacznie mniejszymi dobrami dysponowali natomiast benedyktyni (powstała na przełomie XII i XIII w. prepozytura w Świętym Wojciechu, podlegająca klasztorowi w Mogilnie) oraz augustianie w Swornegaciach (około 1255 r.). Od 1283 r. obecni byli tu również Krzyżacy (ziemia gniewska). W wystąpieniu przedstawiona zostanie organizacja i funkcjonowanie gospodarki w dobrach wymienionych zakonów, z uwzględnieniem ich relacji z władzą (miejscowymi książętami).