Wystąpienie będzie próbą analizy znaczenia rozwoju romańskiej architektury sakralnej na Sardynii dla zrozumienia sytuacji politycznej i jej zmian zachodzących na wyspie od XI do XIII w. Ukształtowane co najmniej od 2. połowy XI w. cztery niezależne sardyńskie królestwa (giudicati) stopniowo dostawały się w tym czasie w orbitę wpływów republik Pizy i Genui, co doprowadziło do upadku trzech z nich w 2. połowie XIII w. Fundacje kościołów romańskich, w wielu przypadkach związanych ze sprowadzanymi na Sardynię przez władców czterech giudicati zakonami, poprzez swój kontekst odzwierciedlają niejednokrotnie sytuację polityczną poszczególnych królestw oraz zachodzące w niej zmiany. Problematyka ta zostanie omówiona z uwzględnieniem źródeł pisanych oraz wyników badań archeologicznych i architektonicznych.