prof. dr hab. Krzysztof Bracha
Instytut Badań Literackich PAN

 Pracownia Literatury Średniowiecza Warszawa

VIII KONGRES MEDIEWISTÓW POLSKICH - GNIEZNO 2025

Koordynator
Lista referatów
16. Ambona i władza
Krytyka z ambony. Poglądy Wernera z Friedbergu kaznodziei augustiańskiego o Antychryście w świetle procesu w Spirze i Heidelbergu z 1405 r.
Referat przedstawia jeden z najciekawszych punktów (w kolejności 7-my) oskarżenia w procesie przeciwko Wernerowi z Friedbergu, niemieckiemu lektorowi i kaznodziei klasztoru augustianów-eremitów z Landau (Palatynat Reński) w diecezji spireńskie. Proces rozpoczął się w Spirze (Speyer) 31.01, a zakończył w Heidelbergu 11.02.1405 r. Postępowanie toczyło się przed komisją biskupa spireńskiego Rabana z Helmstatt (1396-1438), w którego imieniu przewodniczył Jan z Odendorfu, biskupi wikariusz generalny „in spiritualibus” (1404-1414). Podstawą oskarżenia była początkowo lista ośmiu, a później dziewięciu errores. Referat przedstawia 7-my punkt oskarżenia, najbardziej oddający klimat ówczesnych polemik reformatorskich, o podłożu społecznym, religijnym i politycznym. W świetle 7-mego punktu oskarżenia, Antychryst w ocenie Wernera miał się narodzić z wiarołomnej zakonnicy i wiarołomnego mnicha, kiedy ludzie całkowicie osłabną w wierze. Nie można zatem odrzucić zaskakującej ewentualności, że artykuł ten jako jedyny nie wydawał się w oczach teologa jednoznacznym przewinieniem, stąd krytyczny komentarz w materiałach procesowych mógł okazać się nieuzasadniony i bezcelowy. W przeciwieństwie do czasów wcześniejszych w późnym średniowieczu chiliastyczno-apokaliptyczne wizje odnoszone niegdyś wyłącznie do zwolenników heterodoksyjnych poglądów religijnych, a zwłaszcza po wystąpieniu w końcu XII wieku Joachima z Fiore do jego zwolenników, były coraz częściej przejmowane przez pozostających w granicach ortodoksji teologów i kaznodziejów.

Organizatorzy