Proponowany referat będzie dotyczył działalności budowniczego Bartla Ranischa z Gdańska. Wprawdzie nie dysponował on humanistycznym wykształceniem, ale zdobył się na opracowanie traktatów o kościołach (1695) i budowlach publicznych (1707) rodzimego miasta. Pierwszy z nich jest bodaj pierwszą w literaturze europejskiej pracą, w której dzieła średniowiecznej architektury zostały omówione nie pod kątem dziejów ich fundacji oraz znajdujących się w nich zabytki przeszłości, ale ze względu na samą architekturę, zwłaszcza bogate sklepienia żebrowe. Bartel Ranisch nie mógł jeszcze dysponować umiejętnością opisu i analizy architektury, które wypracowane zostały przez francuską archeologię architektury na początku XIX wieku, ale jego praca, łącząca doświadczenia projektującego architekta i historyka-amatora stanowi pionierski, niezwykle wczesny krok w stronę wykształcenia się nowego kierunku badawczego, rozwiniętego dopiero stulecie później przez Arcisse’a de Caumont.