W 2025 r. mija 200 lat od pierwszych wykopalisk w Płocku – poszukiwania grobów Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego. Badania archeologiczne, intensywne zwłaszcza w latach 60. i 90. XX w., nadal trwają. Niniejszy tekst jest próbą podsumowania stanu wiedzy i możliwości interpretacji wyników badań archeologicznych, zarówno tych starszych, jak i odkryć dokonanych w ostatnich latach. Szczególny nacisk zostanie położony na kwestię początków grodu, zarówno w kontekście „plemiennego” osadnictwa Mazowsza, jak i budowy struktur wczesnopaństwowych. Scharakteryzowane zostaną przemiany przestrzenne i strukturalne płockiego grodu. Przestawiona zostanie kwestia płockich fundacji kościelnych – istotna ze względu na rolę Płocka jako rezydencji władców i siedziby biskupstwa. Warto także podjąć kwestię miejsca Płocka w sieci szlaków komunikacyjnych państwa piastowskiego.