Naturalnym punktem wyjścia do dyskusji nad chronologią i dynamiką rozwoju piśmienności pragmatycznej średniowiecznego Kościoła katolickiego na obszarze państwa polsko-litewskiego jest badanie instytucji produkujących dokumentację i ich wytworów. Wyważona ocena roli i rozmaitych funkcji słowa pisanego w kościelnej administracji, sądownictwie i duszpasterstwie wymaga jednak umieszczenia zjawisk lokalnych w możliwie szerokiej perspektywie porównawczej. Chroni ona przed pochopnym ocenianiem tych zjawisk jako ‘wyjątkowych’ lub ‘opóźnionych’ w stosunku do Zachodu. Celem referatu jest przedstawienie różnych, współistniejących ze sobą rytmów rozwoju piśmienności pragmatycznej w Europie łacińskiej w kontekście interakcji między centrami i peryferiami.