Leibniz-Institut für Geschichte und Kultur des östlichen Europa (GWZO), Leipzig
VIII KONGRES MEDIEWISTÓW POLSKICH - GNIEZNO 2025
Lista referatów
W cieniu millenium. Badania archeologiczne wczesnośredniowiecznej Polski wschodniej po II wojnie światowej.
Badania archeologiczne nad Polską Mieszka I czy Bolesława Chrobrego rozpoczęły się na dobrą sprawę dopiero po 1945 roku i tym samym ogromne przeobrażenia (terytorialne, etniczne, polityczne) naszego kraju w wyniku II wojny światowej miały znaczny wpływ nie tylko na badania tzw. Ziem Odzyskanych ale i pogranicza polsko-ruskiego. Mimo początkowych deklaracji Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego co do równomiernego przebadania całego kraju wysiłek skoncentrowano przede wszystkim na tereny na zachód od Wisły. Polska wschodnia była (i jest) przebadana znacznie gorzej niż Śląsk, Wielkopolska czy Pomorze. Dużo mniej wiemy także o organizacji tych badań, o tym na ile były one organizowane odgórnie a na ile miały charakter inicjatyw oddolnych. W referacie skoncentrujemy się na prezentacji historii badań archeologicznych dotyczących Drohiczyna, obszaru tzw. Grodów Czerwieńskich i Przemyśla (w tym wypadku dodatkowo zaprezentowane zostaną dane o samych obchodach Millenium).
Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie-Czerwieniu. Stan i perspektywy badań
Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie ulokowany na podmokłym terenie u ujścia Sieniochy do Huczwy (dopływ Bugu) składał się z grodu i jego zaplecza w postaci osad wraz z cmentarzyskami, skomunikowanych ze sobą siecią pomostów.
Choć w Czermnie wielokrotne podejmowano badania wykopaliskowe (1940, 1952, 1974-1976, 1979, 1981, 1985, 1997) to jednak przełom w rozpoznaniu tego stanowiska przyniosła dopiero – trwająca od 2011/2013 – współpraca wielu instytucji i wsparcie finansowe z budżetu Polski (NPRH, NCN, MKiDN) oraz Niemiec (GWZO, Lipsk). W ostatniej dekadzie opublikowano wyniki wszystkich zrealizowanych w Czermnie badań, podjęto badania wałów oraz podgrodzi.
Czermno – nie tylko ze względu na bardzo prawdopodobną identyfikację z latopisowym Czerwieniem ale i położenie wśród podmokłych łąk (a więc naturalnym archiwum dla studiów z zakresu paleogeografii) winno stać się najważniejszym stanowiskiem wczesnośredniowiecznym Polski wschodniej.
Archeologia Polski wschodniej: pomiędzy pamięcią społeczną o Bolesławie Chrobrym, Włodzimierzu Wielkim (Danielu Romanowiczu) a mizerią finansową. Od międzywojnia po czasy współczesne
Prace archeologiczne są kosztowne i o ich zakresie w dużej mierze decydują władze państwowe jako te, które są w stanie sfinansować ich realizację. Dobrym przykładem tzw. badania milenijne, które – abstrahując od motywów naukowców – były formą legitymizacji rządów komunistycznych nad Wisłą, które wspierając udowadnianie „odwiecznej” polskości Śląska / Pomorza budowały swój wizerunek prawowitych spadkobierców Bolesława Chrobrego. Specyficzna sytuacja panowała na wschodnich peryferiach PRL, które z trudem można uznać za część Polski Pierwszych Piastów. Tutaj budowanie strategii narracyjnej było utrudnione przez dominację polityczną ZSRR, pamięć o konflikcie polsko-ukraińskim ale i mizerią finansową. Po 1989 r. obserwujemy dynamiczny rozwój badań w tej części Polski (m.in. Chełm, Grody Czerwieńskie), jednak pytanie o to czy jest to ziemia Piastów czy może Rurykowiczów nadal jest istotne – zwłaszcza z perspektywy władz samorządowych i zwłaszcza w związku z rosyjską napaścią na Ukrainę.
