VIII KONGRES MEDIEWISTÓW POLSKICH - GNIEZNO 2025
Lista referatów
Czy na wyspach jeziornych Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej znajdowały się pogańskie sanktuaria?
W ostatnich latach hipoteza postawiona przez Artura Kowalika, dotycząca mitycznej wyspy Bujan, wywarła realny wpływ na opracowanie przez Wojciecha Chudziaka i jego uczniów modelu interpretacyjnego tego typu stanowisk, wedle której miałyby być one miejscami realizującymi ideę „axis mundi”. Szczegółowa analiza kilku stanowisk, w oparciu ponadto o dane pochodzące ze źródeł pisanych, pozwala uargumentować pogląd, iż co najmniej w XI i XII wieku na niektórych wyspach jezior na obszarze Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej funkcjonowały miejsca kultu pogańskiego wraz ze świątyniami. Szczegółowa interpretacja niektórych depozytów składanych do wody przy brzegach, analiza wskaźników socjotopograficznych w obrębie ostrowów czy informacji przekazanych przez kronikarzy, pozwala na zaproponowanie modelu takich sanktuariów. Ponadto można dowieść, iż miejsca takie stanowiły swoiste punkty zaczepienia dla władców.
Nie tylko Ostrów Lednicki. Gród na wyspie jako realizacja idealnej przestrzeni władzy na obszarze wczesnych państw Północno-Zachodniej Słowiańszczyzny
Referat ma na celu zaprezentowanie fenomenu kulturowego, jaki stanowiła forma szczególnych kompleksów grodowych, położonych na wyspach jeziornych w strefie Pojezierzy Południowobałtyckich. Ich interpretacja funkcjonalna, zarazem w oparciu o źródła pisane, jak i archeologiczne, pozwala uznać je za miejsca w których przebywali elitarni zbrojni, możnowładztwo, a na części z nich także członkowie rodów książęcych. Niektóre z tych stanowisk w pełni spełniają kryteria kompleksowego ośrodka centralnego, jakie wyznaczył Eike Gringmuth-Dallmer, dostosowując na potrzeby archeologii teorię miejsc centralnych Waltera Christallera. Najwybitniejszym przykładem takiego założenia jest Ostrów Lednicki; poza nim można jednak wskazać całkiem liczną grupę analogicznych stanowisk po obu stronach Odry. Szczytowe okresy budowy i użytkowania takich założeń przypadały dokładnie na czas powstawania wczesnych państw na obszarze Północno-Zachodniej Słowiańszczyzny, co wydaje się być zbieżnością nieprzypadkową.