Każdy pomnik, nie tylko w najbardziej czytelnej postaci kompozycji figuralnej, ma przede wszystkim charakter nośnika pamięci, nierzadko więcej niż jednowarstwowej. Doskonałym tego przykładem jest chociażby odsłonięty w 1910 roku krakowski Pomnik Grunwaldzki, który z jednej strony upamiętniał pięćsetlecie bitwy pod Grunwaldem, z drugiej jednak, wzniesiony i odsłonięty w warunkach konspiracji, pomyślany został jako świadectwo dawnej chwały Polaków i Litwinów oraz zapowiedź lepszych czasów. Różnych warstw znaczeniowych doszukiwać się można także w coraz liczniejszych pomnikach pierwszego polskiego króla, zarówno tych wzniesionych w czasach PRL-u (gnieźnieńskie z lat 1978 i 1985), jak i późniejszych (wrocławski z 2007). Referat ma na celu wydobycie tych nie zawsze widocznych, acz niekoniecznie drugoplanowych, znaczeń oraz omówienie ich w kontekście kulturowo-historycznym.