dr hab. Jerzy Kaliszuk, prof. IHN PAN
Instytut Historii Nauki PAN
VIII KONGRES MEDIEWISTÓW POLSKICH - GNIEZNO 2025

Koordynator
Lista referatów
16. Ambona i władza
Kaznodziejstwo jako narzędzie władzy (i propagandy). Przykład kolekcji kaznodziejskiej z pierwszej połowy XV w. (BN 12603 III)

Kodeks BN 12603 III zawiera kolekcję kaznodziejską, obejmującą kazania, żywoty świętych oraz miracula. Wśród kazań znajdują się także utwory o świętych czczonych w Kościele polskim – żywoty oraz kazania o św. Wojciechu i Stanisławie, w których zawarto informacje na temat historii Polski. Glosy polskie w rękopisie (w tekście oraz marginalne) wskazują, że kodeks ten powstał w Małopolsce w pierwszej połowie XV w. Są jednak przesłanki, które sugerują, że kodeks ten mógł być używany jako pomoc kaznodziejska na Litwie.

Władza w późnośredniowiecznych kazaniach na święto Epifanii (Trzech Króli) z rękopisów śląskich
Kazania na święto Epifanii, poświęcone głównie pokłonowi złożonemu Dzieciątku przez Mędrców (Króli) były wdzięcznym materiałem dla późnośredniowiecznych kaznodziejów, którzy wskazywali na różne aspekty władzy doczesnej. Przykłady królów (np. czeskich) służyły jako ilustracja egzegezy biblijnej, nie zawsze były one pozytywne. Ukazywano również wzorce postępowania sprawiedliwego władcy i piętnowano nadużycia jego przedstawicieli. Wątki te chciałbym przedstawić na podstawie analizy wybranych kazań późnośredniowiecznych z rękopisów śląskich, a więc czytanych w klasztorach i wykorzystywanych w duszpasterstwie na Śląsku. Były to kazania zarówno powszechnie znane, ale przede wszystkim chciałbym skoncentrować się na kazaniach autorstwa Ślązaków.

Organizatorzy