dr Marcin Kasjan Engel

Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie

VIII KONGRES MEDIEWISTÓW POLSKICH - GNIEZNO 2025

Koordynator

28. Od Jatviaga do Mendoga. Ziemie Bałtów w średniowieczu

Lista referatów

28. Od Jatviaga do Mendoga. Ziemie Bałtów w średniowieczu

Od Jatwiaga do Skomanda. Jaćwingowie na drodze do własnej organizacji państwowej

Prawdopodobnie w połowie X w. na terenach obecnej Suwalszczyzny, Mazur Wschodnich i Litwy Zaniemeńskiej powstają pierwsze struktury osadnicze związane z działalnością grupy wojowników pod przywództwem znanego z Kroniki Nestora Jatviaga. Zostają one mocno osłabione lub częściowo zniszczone przez najazdy władców Rusi pod koniec X i w 1. poł. XI w. Po krótkiej przerwie prawdopodobnie na skutek dosiedlenia z terenów letto-litewskich następuje odbudowa dawnych ośrodków osadniczych i wzniesione zostają nowe. W XII i XIII w. źródła historyczne notują wzrost aktywności militarnej Jaćwingów wobec chrześcijańskich sąsiadów. Jednocześnie następuje rozwój struktur społecznych i terytorialnych oraz ośrodków władzy. Pod koniec XIII w. ruskie, polskie i krzyżackie działania wojenne przerywają proces, który mógł doprowadzić Jaćwież wzorem sąsiedniej Litwy do powstania własnej scentralizowanej organizacji państwowej.

3. Broń – narzędzie i symbol władzy

Potentior inter omnes. Elitarne pochówki z bronią z obszaru Jaćwieży

Na terytorium historycznej Jaćwieży odkryto pochówki elitarnych wojowników pełniących za życia funkcje przywódcze. Pochodzą one zarówno z badań archiwalnych, jak i najnowszych odkryć. W referacie przedstawione zostaną znaleziska sepulkralne z Szurpił, Krukówka, pow. suwalski oraz Staczy, pow. olecki. W Szurpiłach na uwagę zasługuje grób na stokach Góry Zamkowej. Pochowany tu młody wojownik potraktowany został w wyjątkowy sposób. Jego szczątki rozdzielone były na kilka jam, przykrytych wspólnym brukiem kamiennym otoczonym wieńcem dużych głazów i stel. Choć sam grób nie miał bogatego wyposażenia to zawierał m.in. ozdobne okucie hełmu, a w obiektach towarzyszących znaleziono elementy elitarnego uzbrojenia. W Krukówku odkryto rozległą jamę, w której odkryto liczne pochówki kobiet i męższczyzn oraz bogate wyposażenie, w tym broń i oporządzenie je jeździeckie. W Staczach na piaszczystym pagórku, przypominającym duży kurhan odkryto m.in. groty włóczni i importowany miecz z wyrytym napisem.