Przyłączenie do Polski tzw. Ziem Odzyskanych w 1945 stanowiło impuls dla wykreowania nowych zadań dla polskich nauk historycznych. A przeszłość dziejów państwa polskiego tak się ułożyła, że to średniowiecze posiadało największy potencjał do poszukiwania narodowych tradycji. Polscy naukowcy, którzy podjęli działania w kierunku stworzenia na tych obszarach struktur naukowych, muzealnych, konserwatorskich, rozpoczęli także badania przeszłości tych ziem. Dla wielu z nich był to nieznany obszar, nie posiadali w dorobku niemal żadnych publikacji na ten temat. Zmierzyć się musieli z wynikami wcześniejszych niemieckich prac, wypracowując nową polską narrację o przeszłości. Podobnie pionierski etap miał miejsce w pracach nad zabezpieczeniem zabytków, pozostałości dziedzictwa kulturowego tych terenów. Środowisko archeologów, historyków, historyków sztuki, konserwatorów nie było przecież w przedwojennej Polsce liczne, a wielu zginęło w trakcie wojny.