Referat ma na celu zaprezentowanie fenomenu kulturowego, jaki stanowiła forma szczególnych kompleksów grodowych, położonych na wyspach jeziornych w strefie Pojezierzy Południowobałtyckich. Ich interpretacja funkcjonalna, zarazem w oparciu o źródła pisane, jak i archeologiczne, pozwala uznać je za miejsca w których przebywali elitarni zbrojni, możnowładztwo, a na części z nich także członkowie rodów książęcych. Niektóre z tych stanowisk w pełni spełniają kryteria kompleksowego ośrodka centralnego, jakie wyznaczył Eike Gringmuth-Dallmer, dostosowując na potrzeby archeologii teorię miejsc centralnych Waltera Christallera. Najwybitniejszym przykładem takiego założenia jest Ostrów Lednicki; poza nim można jednak wskazać całkiem liczną grupę analogicznych stanowisk po obu stronach Odry. Szczytowe okresy budowy i użytkowania takich założeń przypadały dokładnie na czas powstawania wczesnych państw na obszarze Północno-Zachodniej Słowiańszczyzny, co wydaje się być zbieżnością nieprzypadkową.
